וּבָאוּ הַמַּיִם ثم وصلت المياه

תערוכה זוגית לברית אינשטיין ומאיה שירן
معرض ثنائي لبريت أينشتاين ومايا شيران

אוצרת: ליאור שור تنسيق: ليئور شور

29.5.2025-12.7.2025

צילומי הצבה: עדי עוז-ארי

התערוכה הזוגית וּבָאוּ הַמַּיִם היא התערוכה הפותחת את שנת התערוכות ״איך נצא מזה עכשיו״ בגלריה אלפרד. בתוך מציאות פוליטית ורגשית קשה, התערוכה מתכתבת עם הנושא השנתי אך אינה מחפשת בריחה או אשליה של פתרון. להיפך: היא מבקשת להעמיק לתוך הסדק, לתוך האדמה, מתוך אמונה שדווקא שם, באי־הוודאות, נרקמת האפשרות לשינוי.
במרכז התערוכה עומדים יסודות המים והאדמה, המופיעים באופן קבוע באמנות שיוצרות ברית אינשטיין ומאיה שירן. השימוש המגוון שהן עושות בחומרים מן הטבע – באדמה, באבן גרוסה, בחול, ובמים – הוא דרך לייצור תנועה, צורה, חלחול, מחיקה, היעלמות ותנועה פסיבית.

לְאָן אַתְּ הוֹלֶכֶת?
אֵינֶנִּי עוֹנָה.
אֵינֶנִּי עוֹנָה.
אֲנִי יוֹדַעַת אֶת כֹּבֶד מֶתַח הַפָּנִים שֶׁל הַשֶּׁבֶר,
אֲבָל אֵלּוּ דְּבָרִים עֲלֵיהֶם אֵינֶנִּי מְדַבֶּרֶת, וְהֶם הוֹלְכִים
וּמִתְפַּשְּׁטִים כְּכָל שֶׁאֲכַנֵּס אֶת נַפְשִׁי אֶל בֵּין צַלְעוֹתַי
לְהָכִיל מַכְאוֹבָן שֶׁל יַבָּשׁוֹת שֶׁצָּלְלוּ בָּאוֹקְיָנוּס.
אַתָּה יוֹדֵעַ, פַּעַם הָאֲדָמָה כֻּלָּהּ הָיְתָה מְחֻבֶּרֶת מִקְשָׁה אַחַת,
עַד שֶׁהִתְפַּרְקָה.
וּבָאוּ הַמַּיִם
שעתם היפה של המים / תמרה אבנר

בתערוכה נפגשות האמניות לדיאלוג אינטנסיבי, אינטימי וחומרי, המגיב לא רק למציאות שבחוץ אלא גם לזרמים תת־קרקעיים של טרנספורמציה פנימית. כמעט כל העבודות בתערוכה נוצרו לקראתה. יחד, אינשטיין ושירן בונות תערוכה שהיא גם מרחב של התבוננות וגם של השתתפות רגשית. זהו חיפוש מתמשך אחר תנועה מתוך השבר, אחר חיים בתוך אדמה שסועה אך פורייה.

מחילה
ברית אינשטיין מבקשת לחזור לאדמה, למצוא מחדש את היסודות, לשלוח שורשים. גוף העבודות שהיא מציגה בתערוכה קיבל את הכותרת הרב משמעית "מחילה" והוא מורכב מעבודות שמתייחסות לרגע שבין הסוף, המוות, לבין הראשית.
אינשטיין, בת קיבוץ מגן, היא אמנית שמאזינה בקשב רב לסביבתה. היא עובדת עם רגבים עצומים של אדמת לס, שאותם היא מביאה מהקיבוץ שנמצא על גבול עזה. הרגבים חזקים ומאסיביים להפתיע ובה בעת פריכים ומתפוררים. בעבודתה היא מגלה על בשרה את חוק "הכלים השלובים": היא יורדת למגן, לעבוד עם האדמה הספוגה במטענים ובתוך כך, נאלצת לקבל על עצמה מחדש את הסאונד של המלחמה. הרצון להתנתק מתגלה שוב ושוב כשאיפה בלתי מושגת, שכן הכלים שלובים בתוך אדמת המקום הזה.
האמנית מתייחסת לפעולת החריש, שהיא הפעולה הראשונית, שמכינה את הקרקע לזריעה ודורשת כוח רב ולהבים עצומים. עבודת הוידאו המיניאטורית מונחת בתוך הרגב, כמו זרע עדין שטמון באדמה הכהה, הלא ידועה. הרגע שמתגלה אלינו מתוך הפתח צולם בלילה, בנחל שבואדי הבשור. זוהי עדות על רגע פרטי של האמנית במחיצת הטבע, באזור הבית, אזור המלחמה שאליו שבה. השיטוט הלילי בואדי דורש אומץ להתמודד עם הפחד ועם הזיכרונות. זהו ליל ירח מלא, ברקע נשמע קרקור צפרדעים, יופי וחיים מפכים בתוכו. בו-זמנית, הוידאו מעיד על המלחמה הנוראה והבלתי נגמרת, דווקא דרך מה שאינו נראה בו. המלחמה, מונהגת על ידי אנשים (כניגוד לטבע), מתרחשת ברקע במלוא העוצמה כשמטוסי הקרב מפלחים את השמיים. על-גבי חלונות הגלריה העליונים יצרה האמנית זרם שנדמה כבכי בלתי פוסק, שרק השתקפותו מצליחה לחדור לחלל המוגן. תנועת המים הניגרים בחוץ מצויה בגבול שבין גשמי ברכה פלאיים בקיץ לבין מבול וסכנת הצפה. ריצוד המים שבחלון הופך בעבודת וידאו אחרת לזרימה חזקה, המקיפה דמות אישה עירומה ודוממת.

חלחול
מאיה שירן מציגה ציורים גדולי ממדים, שהיא מציירת מתוך ריטואל יומי של התבוננות בחצר ביתה. היא דבקה במתווה הפיזי של המקום אולם היא משתמשת בו כתשתית, ולא כמושא הציור: היכן עובר האלכסון של ענף העץ? איפה מתחילה הגדר? בתוך הגבולות הללו היא נותנת לחומרים ולצבעים לפעול את פעולתם. בכך, היא מייצרת לעצמה גבולות שהיא מחוייבת אליהם, דווקא משום עיסוקה בציור מופשט המאופיין באיכות מתמוססת.
הציורים הם תוצר של מחקר חומרי ומבוססים על ריאקציות בין חומרים שמגיבים זה לזה – חלקם נוזלים, חלקם מתגבשים, חלקם מתנגדים האחד לשני. שירן כותשת אבנים ומערבבת את הגושים הדקים לתוך הפיגמנט, היא שופכת מים ומחכה שיספגו ויתאדו, היא בודקת איזו קורוזיה נוצרת במפגש בין פיגמנט מתכתי לבין נוזלים. העבודות נעות בין אזורים גושיים הניתנים למישוש, לבין עבודה מרפרפת, כאשר יסודות האדמה והמים אצלה נבנים בשכבות של חומר.

הזמן נוגע באדמה
אף שהציורים מופשטים ומתרחקים ממקורם הביתי, התחושה היא ששירן מציירת מרחב פתוח שהוא מוכר וזר כאחד, נטוש או כזה שמעולם לא היה מיושב. היא מייצרת שיבושים בתוך הנופים הנמסים והדימויים החלומיים, כאשר לצד קרירותם, מופיעים כתמים חמים שנדמים כשרף עצים, פצעים המגירים חלודה. היא בודקת כיצד ממד הזמן נפגש עם ממד המרחב, ואילו שערים (פורטלים) נפערים במעברים בין שני אלו. שירן עוסקת בהתפרקות, כאשר בכל פעם שנוצרת הרמוניה היא מופרת על-ידה באופן שמנכיח קונפליקט: אימת התקופה נוכחת בעבודות, ובדחיפות הפעולה הציורית. ויחד עם זאת, היא מבקשת למצוא סדק שבו ניתן יהיה לשכון, להיות ולהתהוות.
העבודה על התפר שבין שליטה לחוסר שליטה מאפיינת את שתי האמניות, שמייצרות משחק עדין בין מבנה לבין פרימה. שני היסודות בעבודותיהן מחזיקים פוטנציאל כפול: המים מרווים, זזים וחיים, אולם הם עלולים להטביע. האדמה היא המקום שניתן לצמוח ממנו, אבל גם המקום שנקברים בו. אצל שתיהן זמן ההמתנה משמעותי. הן מכריחות את עצמן לחכות עד תום חלחול המים, בודקות את עמידותה של האבן כנגד הכוחות המופעלים עליה, מאזינות למה שמתעקש לעלות ממעמקים.
אינשטיין ושירן נעות בין מציאות פנימית וחיצונית. הן מציבות מחסום בין שתי המציאויות הללו בכדי למנוע הצפה במה שמורגש גם כך כהעדר קרקע. בעוד שאינשטיין נוסעת למגן כדי לחוש שוב באדמה באופן קונקרטי ולאחוז בה, שירן נאחזת בהתבוננות בחצר ובמה שמתהווה על הבד כעוגן. אצל שתיהן, העבודה האמנותית מכריחה תנועה, מתעקשת על פעולה כהתנגדות לטראומה המשתקת.

المعرض الثنائي "ثم وصلت المياه" هو المعرض الافتتاحي لسنة المعارض بعنوان "كيف سنخرج من هذا الآن؟" في غاليري ألفرد. في ظل واقع سياسي وعاطفي صعب، يتحاور المعرض مع الموضوع السنوي لكنه لا يبحث عن مهرب أو وهم لحلّ. على العكس تمامًا: يسعى إلى التعمق داخل الشق، داخل الأرض، انطلاقًا من الإيمان بأن الإمكانية للتغيير تُنسَج تحديدًا هناك، في قلب اللايقين.

في مركز المعرض يقف عنصرا الماء والتراب، اللذان يظهران بشكل دائم في الأعمال الفنية التي تُبدعها بريت أينشتاين ومايا شيران. إن استخدامهما المتنوع للمواد الطبيعية – كالتربة، الحجر المطحون، الرمل والماء – يشكّل وسيلة لإنتاج الحركة، الشكل، التسرب، المحو، التلاشي والحركة السلبية.
في المعرض، تلتقي الفنانتان في حوار مكثف، حميمي ومادي، لا يتخاطب فقط مع الواقع الخارجي، بل أيضًا مع تيارات باطنية من التحول الداخلي. تكاد تكون جميع الأعمال المعروضة قد أُنجزت خصيصًا لهذا المعرض. معًا، تبني أينشتاين وشيران معرضًا يشكّل فضاءً للتأمل وأيضًا للمشاركة الشعورية. إنه بحث متواصل عن حركة تنبثق من الانكسار، وعن حياة داخل أرض مشروخة لكنها خصبة.

مغفرة
بريت أينشتاين تسعى إلى العودة إلى الأرض، إلى إعادة اكتشاف العناصر الأساسية، إلى إرسال جذور. مجموعة الأعمال التي تعرضها في المعرض تحمل العنوان متعدد الدلالات "مغفرة" | "מחילה"، وهي تتكوّن من أعمال تتناول اللحظة الواقعة بين النهاية، الموت، والبداية.
أينشتاين، ابنة كيبوتس "مَغين"، هي فنانة تُصغي بانتباه عميق إلى محيطها. تعمل مع كُتل ضخمة من تربة اللَسّ التي تجلبها من الكيبوتس الواقع على حدود غزة. هذه الكتل قوية وضخمة بشكل مدهش، لكنها في الوقت ذاته هشة وسهلة التفتت. في عملها، تكتشف على جسدها قانون "الأوعية المتصلة": فهي تنزل إلى مغين للعمل في الأرض المشبعة بالشحنات، وبهذا، تُضطر مرةً أخرى إلى الإصغاء لصوت الحرب. إن الرغبة في الانفصال تنكشف مرارًا وتكرارًا كطموحٍ لا يمكن بلوغه، إذ إن "الأوعية" مترابطة في تربة هذا المكان.
تُشير الفنانة إلى فعل الحرث، كفعل أوّلي يُعدّ الأرض للزرع، وهو يتطلب قوة كبيرة ومعدات ضخمة. الفيديو المصغّر موضوع داخل كتلة التراب، كأنه بذرة رقيقة مدفونة في التربة الداكنة، المجهولة. اللحظة التي تنكشف أمامنا من خلال الفتحة تم تصويرها ليلًا، في الوادي القريب من نهر بسور. إنها شهادة على لحظة شخصية للفنانة في حضرة الطبيعة، في منطقة البيت، منطقة الحرب التي عادت إليها. التجوال الليلي في الوادي يتطلب شجاعة لمواجهة الخوف والذكريات. إنه ليل بدرٍ مكتمل، وفي الخلفية يُسمع نقيق الضفادع، الجمال والحياة يتدفقان فيه. في الوقت ذاته، يشهد الفيديو على الحرب الرهيبة والتي لا تنتهي، تحديدًا من خلال ما لا يُرى فيه. فالحرب، التي يقودها البشر (على النقيض من الطبيعة)، تجري في الخلفية بكل عنفوانها، بينما تشقّ الطائرات المقاتلة السماء.
على النوافذ العلوية للغاليري، أنشأت الفنانة تدفّقًا يبدو كأنه بكاء لا يتوقف، لا تخترق الفضاء الداخلي المحمي سوى انعكاساته. حركة المياه المتساقطة في الخارج تقع على الحد الفاصل بين أمطار عجيبة تصب في بركة في قلب الصيف، وبين طوفان وخطر الغرق. ووميض المياه على النافذة يتحوّل، في عمل فيديو آخر، إلى تدفّق قوي يحيط بجسد امرأة عارية وصامتة.

تسرُّب
مايا شيران تعرض لوحات ضخمة الحجم، ترسمها من خلال طقس يومي من التأمل في فناء بيتها. إنها تلتزم بالمخطط الفيزيائي للمكان، لكنها تستخدمه كأساس وليس كموضوع للرسم: أين يمرّ الخط المائل لفرع الشجرة؟ أين يبدأ السِياج؟ داخل هذه الحدود، تتيح للمواد والألوان أن تقوم بعملها بحرية. وبهذا، تخلق لنفسها حدودًا تلتزم بها، تحديدًا لأنها تمارس الرسم التجريدي الذي يتميّز بطابع متلاشي وغير محدد.
اللوحات هي نتاج بحث مادي، وتعتمد على تفاعلات بين مواد تتجاوب مع بعضها البعض – بعضها سائل، بعضها يتصلّب، وبعضها يتنافر مع الآخر. تقوم شيران بسحق الحجارة وتمزج الكتل الناعمة داخل الصبغة، تسكب الماء وتنتظر أن يُمتص ويتبخر، وتفحص نوع التآكل (الكوروزيا) الذي يتكوّن عند التقاء الصبغة المعدنية مع السوائل. تتحرك الأعمال بين مناطق كثيفة يمكن لمسها، وبين مناطق خفيفة وشفافة، حيث تُبنى عناصر الأرض والماء لديها بطبقات من المادة.

الزمن يلامس الأرض
رغم أن اللوحات تجريدية وتبتعد عن مصدرها المنزلي، إلا أن الإحساس السائد هو أن شيران ترسم فضاءً مفتوحًا مألوفًا وغريبًا في آنٍ واحد، مكانًا مهجورًا أو ربما لم يُسكن يومًا. تُحدث تشويشات داخل المشاهد الذائبة والصور الحالمة، حيث تظهر إلى جانب برودتها بقع دافئة تشبه صمغ الأشجار أو جروحًا تنزف صدأً. تبحث شيران في كيفية التقاء بُعد الزمن مع بُعد المكان، وأيّ بوابات (portals) تنفتح في العبور بينهما. إنها تتناول التفكك، إذ في كل مرة تتشكل فيها هارمونية وتناغم، تقوم هي بخرقها بطريقة تُبرز الصراع. رعب المرحلة حاضر في أعمالها، وكذلك في إلحاح الفعل التشكيلي. ومع ذلك، فهي تسعى إلى العثور على شقّ يمكن السكن فيه، أن نكون ونصير من خلاله.
العمل على الحافة بين السيطرة وفقدان السيطرة يميّز كلتا الفنانتين، اللتين تنتجان لعبة دقيقة بين البناء والتفكك. يحمل العنصران في أعمالهما طاقة مزدوجة: فالماء يروي، ويتحرّك، وينبض بالحياة، لكنه قد يغرق أيضًا. أما الأرض، فهي المكان الذي يمكن أن تنمو فيه الحياة، لكنها أيضًا موضع الدفن. عند كلتيهما، لزمن الانتظار دلالة عميقة. تُجبران نفسيهما على الانتظار حتى نهاية تسرّب الماء، وتفحصان مدى صمود الحجر في مواجهة القوى الممارسة عليه، وتنصتان لما يُصرّ على الصعود من الأعماق.
تتنقل أينشتاين وشيران بين واقع داخلي وخارجي. إنهما تضعان حاجزًا بين هذين الواقعين، تحاولان منع فيضان ما يُشعَر به أصلًا كفقدان للأرض الثابتة. فبينما تسافر أينشتاين إلى "مغين" لتشعر مجددًا بالأرض بشكل ملموس وتتمسك بها، تتشبث شيران بالتأمل في فناء منزلها وبما يتكوّن على القماش كمرساة. لدى كلتيهما، يُرغم العمل الفني على الحركة، ويُصرّ على الفعل كنوع من المقاومة في وجه الصدمة المُشلّة.

על האמנית והאוצרת

ברית אינשטיין (1989) בת קיבוץ מגן. אמנית רב-תחומית, בוגרת בית הספר לתאטרון חזותי. למדה רישום וציור אצל האמנית מאיה כהן לוי. בוגרת המחלקה החדשה למחקר, בית הספר לתאטרון חזותי.
עבודותיה הוצגו בגלריות שונות בארץ בעולם, ביניהן בארי, מכללת ספיר, בית בנימיני, כנס פרפורמנס בתאטרון החזותי, אטליה שמי, נולובז, 2884 km bis Bat Galim, ברלין, Art up Nation, ניו יורק.

מאיה שירן (1980) נולדה בירושלים וגדלה בברזיל ואורוגוואי. למדה קליגרפיה ורקמה יפנית. למדה ציור ב״התחנה״ ו״הכולל״ בתל-אביב. יוצרת ציורי שמן המערבים טקסטורות מגוונות, אבן גרוסה וחול, לצד עבודת רישום. בוגרת תואר MFA באוניברסיטת חיפה (2024) זוכת פרס רכישה מטעם אוסף Schues Nikolaus and Christa בהמבורג. מאז 2024 חברה במכון אלפרד.

ליאור שור (1983) אמנית חזותית, חברת המכון השיתופי לאמנות "אלפרד" (החל מ- 2013) ואוצרת בו תערוכות. בוגרת תואר ראשון B.ed בחינוך ובאמנות בתוכנית המצוינים של המדרשה לאמנות, בית ברל (2008). מטפלת מוסמכת באמנות (MA) מטעם אוניברסיטת לסלי (2014). מייסדת שותפה במיזם "חיות אמנות": קורסים לצפייה באמנות, המשלבים בין טקסטים חזותיים לבין טקסטים מילוליים.

عن الفنانتين والقيّمة

برِيت أينشتاين (1989)، من مواليد كيبوتس مغين. فنانة متعددة التخصصات، خريجة مدرسة المسرح البصري. درست الرسم والتصوير لدى الفنانة مايا كوهين ليفي، كما أنها خريجة القسم الجديد للأبحاث في مدرسة المسرح البصري. عُرضت أعمالها في عدد من المعارض في البلاد وحول العالم، من بينها: بئيري، كلية سابير، بيت بنياميني، مؤتمر الأداء في المسرح البصري، أتيليه شامي، نولوباز، معرض "2884 كم حتى بات چاليم"، برلين، Art Up Nation في نيويورك.

مايا شيران (1980)، وُلدت في القدس ونشأت في البرازيل والأوروغواي. درست الخط اليدوي والتطريز الياباني، كما درست الرسم في "هتَحناه" و"هَكوليل" في تل أبيب. تُنتج لوحات زيتية تمزج بين خامات متنوعة، مثل الحجر المكسر والرمل، إلى جانب أعمال رسم دقيقة. حاصلة على اللقب الثاني MFA من جامعة حيفا (2024)، وفائزة بجائزة اقتناء من مجموعة Schues Nikolaus and Christa في هامبورغ. منذ عام 2024، هي عضو في معهد ألفرد.

ليئور شور (1983)، فنانة بصرية وعضو في المعهد التعاوني للفنون "ألفرد" منذ عام 2013، كما تقوم بتنظيم معارض فيه. حاصلة على اللقب الأول B.Ed في التربية والفنون ضمن برنامج المتفوقين في مدرسة الفن "همدرشاه" – بيت بيرل (2008). معالِجة معتمدة بالفن (MA) من جامعة لسلي (2014). مؤسِسة شريكة في مشروع "كائنات الفن": دورات مشاهدة فنية تدمج بين النصوص البصرية والنصوص اللغوية.